Η Κριτσά είναι ένας ιστορικός και παραδοσιακός οικισμός και αποτελεί τη μητρική γη για τον γειτονικό Άγιο Νικόλαο καθώς οι κάτοικοι της δημιούργησαν την πόλη. Είναι χτισμένη αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 550 μέτρων και επιβλέπει το ευρύτερο γεωγραφικό περιβάλλον, ανατολικά τον μεγάλο ελαιόφυτο κάμπο και τον κόλπο του Μεραμπέλου και δυτικά τα Σητειακά βουνά. Το χωριό διατηρεί την παλιά αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του με τα σοκάκια του και τις πολλές εκκλησίες.
Η εκκλησία της Παναγίας της Κεράς βρίσκεται 1 μόλις χιλιόμετρο νοτιοδυτικά της Κριτσάς. Είναι ιδιαίτερα γνωστή για τις διατηρημένες βυζαντινές τοιχογραφίες της. Δεν είναι γνωστό πότε οικοδομήθηκε και η σημερινή της μορφή είναι αποτέλεσμα πολυάριθμων επεμβάσεων. Φέρει στρώματα τοιχογραφιών με το παλαιότερο να χρονολογείται τον 13ο αιώνα και το δεύτερο στις αρχές του 14ου αιώνα. Το κεντρικό κλίτος περιλαμβάνει σκηνές του Χριστολογικού κύκλου και το δυτικό την Παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας. Ο ναός είναι πολύ γνωστός από την ταινία Η Νεράιδα και το Παλληκάρι, όπου γυρίστηκαν πολλές σκηνές.
Η ανθρώπινη παρουσία από τα υστερομινωικά χρόνια και μετά είναι αδιάκοπη στην περιοχή. Μόλις τρία χιλιόμετρα από το χωριό, βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης Λατώ. Τα ερείπια της χρονολογούνται από τη Δωρική περίοδο 5ος και 4ος αιώνες π.Χ. Η πόλη καταστράφηκε περίπου το 200 π.Χ. Πήρε το όνομα της από τη Λητώ, τη μητέρα του Απόλλωνα και της Αρτέμιδας. Από τη Λατώ καταγόταν και ο ναύαρχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου Νέαρχος. Από τη βόρεια ακρόπολη και σε υψόμετρο 395 μέτρων μπορεί ο επισκέπτης να θαυμάσει τη θέα, που περιλαμβάνει τις περιοχές του Αγίου Νικολάου , της Κριτσάς, του Κρούστα με το οροπέδιο Καθαρού, του Καλού Χωριού και της Πρίνας.
Η περιοχή χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη μιας ενδιαφέρουσας χλωρίδας με σπάνια ενδημικά φυτά. Ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί το ιδιαίτερο μουσείο Ροδάνθη που βρίσκεται μέσα στο χωριό, να μάθει για τα φυτά της Κρητικής Φύσης που οι Κρητικοί χρησιμοποιούσαν στη διατροφή και τη θεραπεία τους κι άλλες καθημερινές χρήσεις. Το μουσείο παρουσιάζει επίσης τη φυσική ιστορία εκατομμυρίων ετών της Κρήτης μέσα από εκθέματα απολιθωμάτων μεγάλων θηλαστικών και φυτών.
Μέσα από το χωριό και πάνω σε ένα καλά σηματοδοτημένο μονοπάτι, ξεκινάει το φαράγγι της Κριτσάς, το οποίο, μετά από 10 χιλιόμετρα πεζοπορίας, καταλήγει στο χωριό Τάπες. Η είσοδος του είναι πολύ εντυπωσιακή με στενά περάσματα και ψηλά τοιχώματα. Ο επισκέπτης θαυμάζει την γεωλογική ποικιολομορφία της περιοχής και έρχεται σε επαφή με τη φύση. Είναι ένα αριστούργημα της φύσης και αξίζει να το επισκεφτεί κανείς, ιδιαίτερα την Άνοιξη όταν υπάρχουν λουλούδια και νερό. Ένα καπέλο, κατάλληλα παπούτσια και νερό είναι απαραίτητα.
Στα δυτικά της Κριτσάς και σε απόσταση 16 χιλιομέτρων , βρίσκεται το οροπέδιο του Καθαρού. Η ασφαλτοστρωμένη διαδρομή διασχίζει ένα όμορφο πρινόδασος. Εκεί υπάρχουν αρκετές καλλιέργειες από πατάτες, μηλιές και αμπέλια. Ταβέρνες, που μαγειρεύουν παραδοσιακά, λειτουργούν όλο το καλοκαίρι. Στη γιορτή των βοσκών που γίνεται το πρώτο Σαββατοκύριακο μετά τις 15 Αυγούστου, το οροπέδιο κατακλύζεται από κόσμο που έρχεται να απολαύσει τοπικές λιχουδιές, να δει τρόπους παραγωγής τυριού και να διασκεδάσει με παραδοσιακή μουσική.
( περισσότερα άρθρα για την Κρήτη στο www.gomega.gr )
