Ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Μηνά βρίσκεται στο κέντρο της πόλης του Ηρακλείου και είναι ο μεγαλύτερος Ναός της Κρήτης και η έδρα του Αρχιεπισκόπου Κρήτης. Είναι μεγαλοπρεπής και ιδιαίτερα αγαπητός στους Ηρακλειώτες.
Είναι αφιερωμένος στον Άγιο Μηνά, ο οποίος έζησε στην Αίγυπτο τον 3ο μ.Χ. αιώνα και μαρτύρησε την εποχή του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Το 1826, και ενώ η Κρήτη ήταν ακόμα επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τη βραδιά της Ανάστασης, και ενώ οι χριστιανοί της πόλης του Ηρακλείου είχαν συγκεντρωθεί στην εκκλησία του Μικρού Άγιου Μηνά, οι Τούρκοι τους επιτέθηκαν. Ένας έφιππος στρατιώτης ηρέμησε τους Τούρκους και απέτρεψε τη σφαγή. Οι χριστιανοί θεώρησαν ότι ο καβαλάρης ήταν ο Άγιος Μηνάς και από τότε είναι ο προστάτης της πόλης και γιορτάζεται την 11η Νοεμβρίου, ημέρα αργίας για την πόλη.
Ο ναός είναι επιβλητικός και ξεχωρίζει στον ορίζοντα της πόλης με 43μ. μήκος, 30μ. πλάτος και 33μ. ύψος. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1862 και ολοκληρώθηκε το 1895. Ο αρχιτέκτονας Αθανάσιος Μούσης είχε επίσης σχεδιάσει τον Άγιο Τίτο και τους στρατώνες στην πλατεία Ελευθερίας, το κτίριο που στεγάζει την Νομαρχεία και τα Δικαστήρια. Την κολοσσιαία δαπάνη της ανέγερσης του ναού ενίσχυσαν οι πιστοί και τα μοναστήρια της Κρήτης. Η τελετή εγκαινίων του Ναού, τη 16η Απριλίου του 1895 ήταν μεγαλοπρεπής και αποτελεί το λαμπρότερο γεγονός στην ιστορία της Κρήτης. Χιλιάδες προσκυνητές μαζεύτηκαν από όλη την Κρήτη, η πόλη φωταγωγήθηκε, τα μαγαζιά στολίστηκαν και οι εορτασμοί κράτησαν για τρεις ημέρες.
Η αρχιτεκτονική του Ναού συνδυάζει δύο βυζαντινούς ρυθμούς, τον εγγεγραμμένο σταυρό με τρούλο (σχήμα σταυρού με κλίτη και τρούλο) και την τρίκλιτη βασιλική με εξώστες σε σχήμα Π. Είναι εξωτερικά διακοσμημένος με στοιχεία κλασικά, αναγεννησιακά, ισλαμικά και νεοκλασικά. Εσωτερικά, ο μαρμάρινος άμβωνας τοποθετήθηκε το 1920, το παλαιότερο ξύλινο τέμπλο αντικαταστάθηκε με μαρμάρινο το 1930 και οι τοιχογραφίες ολοκληρώθηκαν τη δεκαετία του 1960.
Δίπλα στο Ναό του Άγιου Μηνά βρίσκονται η πρώτη εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Μηνά, ο μικρός Άγιος Μηνάς, και η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης. Ο μικρός Άγιος Μηνάς χτίστηκε το 1735 με δαπάνη της Ι. Μονής Αγίας Αικατερίνης του Σινά. Είναι δίκλιτος ναός, το βόρειο κλίτος είναι αφιερωμένο στην Παναγία Παντάνασσα και το νότιο στον Άγιο Μηνά. Τα ξυλόγλυπτα τέμπλα του και οι εικόνες σπουδαίων αγιογράφων του 18ου αιώνα αποτελούν εξαιρετικά δείγματα εκκλησιαστικής τέχνης. Η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης ιδρύθηκε το β’ βυζαντινή περίοδο και αποτέλεσε σημαντικό πολιτιστικό κέντρο από το 15ο έως το 17ο αιώνα. Σήμερα, αποτελεί ένα μικρό μουσείο βυζαντινής τέχνης και φιλοξενεί συλλογές με εκκλησιαστικά σκεύη και βιβλία, άμφια και σημαντικές εικόνες της κρητικής σχολής αγιογραφίας.
Ο ναός του Αγίου Μηνά είναι ανοιχτός κάθε μέρα, και πολλοί άνθρωποι από όλο τον κόσμο τον επισκέπτονται. Η πλατεία γύρω από την εκκλησία είναι πολύ άνετη και δημοφιλής για τους κατοίκους της πόλης που έρχονται εδώ για να χαλαρώσουν στα τριγύρω μικρά καφέ και τα παιδιά τους να παίξουν και να ταΐσουν τα πολλά περιστέρια.
(Περισσότερα άρθρα για την Κρήτη στο www.gomega.gr)
