- Ο αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Ελεύθερνας βρίσκεται 24 χιλιόμετρα νοτιανατολικά του Ρέθυμνου και είναι ο πιο σημαντικός αρχαιολογικός χώρος στο νομό Ρεθύμνου.
- Η Ελεύθερνα κατοικήθηκε από το 3000 π.Χ. έως το 1300 μ.Χ. Οι ανασκαφές έχουν φέρει στο φως εξαιρετικά ευρήματα, αντικείμενα τέχνης και καθημερινής ζωής, διαφόρων χρονολογικών φάσεων από την Προϊστορική, Γεωμετρική, Αρχαϊκή, Κλασσική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή και Βυζαντινή εποχή. Η Ελεύθερνα γνώρισε μεγάλη ακμή την εποχή του Σιδήρου. (από το 900 έως την αρχή του 5ου π. Χ. αιώνα).
- Ολόκληρη συνοικία με κατοικίες κτισμένες το 400 π.Χ. και ο πρόπυλος και περίβολος ιερού ανασκάφτηκαν στη θέση Νησί.
- Λουτρά, βίλες και δημόσια κτίρια οικοδομήθηκαν κατά τη διάρκεια της ρωμαιοκρατίας.
- Στη βυζαντινή Περίοδο, η Ελεύθερνα έγινε έδρα της Επισκοπής, χτίστηκε η τρίκλητη παλαιοχριστιανική βασιλική του 430 -450 μ.Χ, η οποία καταστράφηκε το 7 αιώνα μ.Χ.
- Ένας σεισμός το 365 μ. Χ, οι επιδρομές των Αράβων και ένας νέος σεισμός το 796 μ.Χ. οδήγησαν σταδιακά την πόλη σε παρακμή.
- Στη θέση Ορθή Πέτρα έχει έρθει στο φως νεκρόπολη των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων.
- Σε ένα ομαδικό τάφο βρέθηκαν τέσσερις σκελετοί από τρεις πριγκίπισσες, ηλικίας 13, 16 και 28 ετών και μιας ηλικιωμένης, οι σωροί τους έβλεπαν στην ανατολή με τη νεαρότερη πρώτη.
- Εκεί βρέθηκαν, επίσης, η μοναδική γυναικεία ταφική πυρά, το πρώτο μνημείο Αγνώστου στρατιώτη, ο τάφος των άτυχων Νυμφών από την Κύπρο, που το DNA τους μαρτυρεί συγγένεια και ο τάφος ενός 12χρονου αγοριού με το σκυλί του.
- Το μουσείο εγκαινιάστηκε το 2016 και εστιάζει αποκλειστικά στον γύρω αρχαιολογικό χώρο. Υπάρχουν πολύ σπουδαία εκθέματα, όπως η ασπίδα που προστάτευε τα οστά των πολεμιστών, η κόρη της Ελεύθερνας, ένα γλυπτό 51 εκατοστών του 650 π.Χ. που συγγενεύει, μακροσκοπικά και μικροσκοπικά, με την Κυρία της Ωσέρ που βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου και το αποτεφρωμένο σταφύλι που διασώθηκε ολόκληρο.
- Στο αρχαιολογικό πάρκο, τα χωμάτινα και τα λιθόστρωτα μονοπάτια συνδέουν τους χώρους ανασκαφής. Εδώ υπάρχουν δεκάδες αρωματικά φυτά, μέντα, βασιλικός, δυόσμος λεβάντα, γαρύφαλλα κ.ά. και κυπαρίσσια, χαρουπιές, ροδιές, δρύες και πικροδάφνες. Οι ελιές-γλυπτά του πάρκου αποτελούν μνημεία της φύσης και προστατεύονται. Διαφορετικά δέντρα οδηγούν σε διαφορετικά μέρη, π.χ. οι Αμυγδαλιές οδηγούν στην νεκρόπολη και τα Κυπαρίσσια στο μουσείο.
- Ο χώρος συγκεντρώνει καθημερινά, όλο το χρόνο, 800 επισκέπτες από όλα τα μέρη του κόσμου.
- Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν όμορφα μέρη και χωριά εξαιρετικού πολιτιστικού ενδιαφέροντος, όπως η Ιερή Μονή Αρκαδίου, η Ιερή Μονή Αγίας Ειρήνης, το χωριό Μαργαρίτες και το σπήλαιο του Μελιδονίου.
(περισσότερα άρθρα για την Κρήτη στο www.gomega.gr)
