Ο Βάμος βρίσκεται 26 χλμ ανατολικά από τα Χανιά και είναι ένα από τα πιο ελκυστικά, παραδοσιακά χωριά στην Κρήτη. Μέσω της αειφόρου ανάπτυξης, προωθεί μια εναλλακτική μορφή τουρισμού, ένα παραδοσιακό τρόπο ζωής.
Μέσα από τη συμμετοχή του σε τοπικές δραστηριότητες, ο επισκέπτης μαθαίνει να μαγειρεύει παραδοσιακές συνταγές με ντόπια, φρέσκα υλικά, μαζεύει αρωματικά και θεραπευτικά και αρωματικά βότανα από τις τριγύρω πλαγιές και μαθαίνει για τις ιδιότητες τους, επισκέπτεται παραγωγούς και μαθαίνει τον τρόπο παρασκευής ντόπιων προϊόντων. Ανάλογα την εποχή, συμμετέχει στην συγκομιδή πορτοκαλιών, μέχρι τον Μάιο, σταφυλιών τον Σεπτέμβριο και ελιών το χειμώνα. Μαθαίνει τους τρόπους παραγωγής ελαιόλαδου, κρασιού ρακής και μελιού. Οι ευχάριστες αυτές εμπειρίες χτίζουν ουσιαστικές σχέσεις με τους ντόπιους και διατηρείται η φυσική και πολιτιστική κληρονομιά του τόπου.
Το χωριό είναι πολύ φιλόξενο και ήρεμο. Εδώ ο επισκέπτης μένει σε παραδοσιακές, ανακαινισμένες βίλες και απολαμβάνει το φυσικό τοπίο. Η μεγάλη ιστορία αποτυπώνεται στα σπίτια του χωριού. Τα μεγάλα σπίτια, τα κονάκια, και τα μικρά, τα καμαρόσπιτα, είναι χαρακτηριστικά δείγματα της αρχιτεκτονικής ενός ένδοξου παρελθόντος. Το παλιό ανακαινισμένο σχολείο (1863) με το Παρθεναγωγείο, που χρησιμοποιείται πλέον ως ξενώνας, τα πανέμορφα παλιά κτίρια, τα παραδοσιακά καφενεία, οι ταβέρνες και τα ανηφορικά σοκάκια μαγεύουν τον επισκέπτη. Οι ταβέρνες προσφέρουν παραδοσιακό φαγητό σε πανέμορφες αυλές με πλατάνια. Χωριάτικες σαλάτες και σαλάτες με χόρτα του βουνού, μαγειρευτά πιάτα , ντάκος, κεφτεδάκια, ψητό στον ξυλόφουρνο, σουπιές με μάραθο, φάβα, αγκινάρες, κόκορας κρασάτος και στο τέλος γιαούρτι με γλυκό βύσσινο και ρακή για κέρασμα.
Γύρω από το χωριό υπάρχουν πολλά, ακόμα, σημεία ενδιαφέροντος. 2 χιλιόμετρα ανατολικά του Βάμου, βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στο Καρύδι ,με το εκπληκτικό ελαιοτριβείο του 1860 με τις 12 αψίδες. Το μέγεθος του ελαιοτριβείου μαρτυράει τη μεγάλη παραγωγή ελαιόλαδου εκείνη την εποχή.
Το ιστορικό λαογραφικό μουσείο στο Γαβαλοχώρι, 3 χλμ νότια, στεγάζεται σε κτίριο, χαρακτηριστικό δείγμα της τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Τα εκθέματα περιλαμβάνουν τα έπιπλα και τα σκεύη ενός παραδοσιακού σπιτιού, κρητικές φορεσιές, νυφικά φτιαγμένα με κοπανέλι, ένα είδος χειροποίητης δαντέλας, ξυλόγλυπτα, όπλα, σπαθιά και μετάλλια αγωνιστών, εκκλησιαστικά σκεύη και νομίσματα.
Πολλά κτίρια , δημόσια και ιδιωτικά έχουν χαρακτηριστεί ως διατηρητέα λόγω της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής τους στα Δουλιανά. Ο επισκέπτης αξίζει να περπατήσει στα παλιά ελικοειδή σοκάκια μέσα στο χωριό και στον παλιό πέτρινο, βυζαντινό δρόμο που για αιώνες ήταν το μέρος του οδικού δικτύου της περιοχής.
Εκτός από τα κοντινά χωριά, υπάρχουν πανέμορφες παραλίες κοντά στο Βάμο. Οι Καλύβες και η Αλμυρίδα, 6 και 8χλμ μακρυά, είναι οργανωμένες αμμουδερές παραλίες κατάλληλες για θαλάσσια σπορ. Ο Ομπροσγιαλός είναι ένας βραχώδης κόλπος ιδανικός για κολύμπι με μάσκα και καταδύσεις.
Ο Βάμος είναι η αληθινή πλευρά της Κρήτης που ο επισκέπτης, σίγουρα θα αγαπήσει.
(περισσότερα άρθρα για την Κρήτη στο www.gomega.gr)
